Yemeksepeti'nde çalışan moto kuryeler: Ölmek istemiyoruz
2023 yılında maruz kaldıkları hak gasplarına ve iş cinayetlerine ilişkin rapor hazırlayan çeşitli illerdeki Yemeksepeti'nde çalışan moto kuryeler, "Çalışırken ölmek istemiyoruz" dedi.
İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere çeşitli şehirlerde Yemeksepeti bünyesinde aktif çalışan moto kuryeler, 2023 yılında yaşadıkları hak ihlallerine ve iş cinayetlerinde katledilen arkadaşlarına ilişkin raporu kamuoyuyla paylaştı.
Katledilen moto kuryelerin anıldığı raporda; Necati Yasin Batır, Aldülmecit Algan, Metin Sarıyer, Ayhan Yıldırım'ın 2022'de Yemek Sepeti kuryeliği yaparken hayatını kaybettiği, Kurye Hakları Derneği'nin 5 Ocak'ta yayınladığı 2023 Moto Kurye Ölümleri Raporu'nda ise hayatını kaybeden en az 68 moto kuryeden 6'sının Yemek Sepeti kuryesi olduğunu belirtti.
'YEMEKSEPETİ ALDATICI İLANLAR VERİYOR'
Yemeksepeti'nin sosyal medya aracılığı ile moto kurye kazançları hakkında aldatıcı ilanlar verdiği ve bu şekilde çok sayıda insanı aldatarak hayatlarını ve geleceklerini olumsuz etkilediği dile getirilen raporda, "Şirket yaptığı tanıtımlarda 2023 yılı için paket başı ücreti 45 lira, aynı işletmeden olan ikinci ve sonraki paketlerin ücretini ise 31 lira olarak açıklamıştır. Ayrıca gidilen km başına kısmi bir yakıt desteği verilmektedir. Ancak paket başı ücretler, kuryelerin ödediği KDV dahil şekilde yazıldığı gibi gidilecek mesafenin uzunluğuna göre alınacak ücretlerin düşebileceğinden de bahsedilmemiştir. Öyle ki anketimize katılan Yemeksepeti kuryelerinin yüzde 86'sı yapılan reklamların gerçeği yansıtmadığını düşünmektedir. Çünkü KDV çıkarıldığında kuryenin eline geçen paket ücreti 37.50 TL'dir. İkinci ve sonraki siparişlerde de kuryelerin kazancı iddia edilenden daha düşüktür. Ayrıca bu reklamlarda kuryelerin işle ilgili hiçbir giderinden bahsedilmemektedir. Oysa kuryelerin yüzde 20 KDV ve diğer vergilerin yanı sıra benzin, motosiklet bakımı, ekipman, yemek, BAĞ-KUR sigorta primi ve muhasebe gibi pek çok masrafı bulunmaktadır. Bu noktada, ankete katılan kuryelerin yüzde 90'ı paket başı ücretleri ve verilen km desteğini yeterli bulmadığını ifade etmiştir. Zorunlu masraflar çıkarıldığında kuryelerin elinde geçinebilmeleri için yeterli bir gelir kalmamaktadır" denildi.
'İŞLETME KAYNAKLI SORUNLARDA DA ÜCRET MOTO KURYEDEN KESİLİYOR'
Yemeksepetinde her kuryenin işe başladığında belirlenen bir çalışma bölgesi bulunduğu ancak çalışılan bölge dışındaki uzak mesafelerden de kuryelere sipariş atandığı, talep edildiği halde üzerlerinden alınmadığının altı çizilen raporda, "Yemeksepeti, kuryeleri 12 km ve üzeri mesafelere teslimata gönderebilmektedir. Ayrıca uzak mesafelere götürülen siparişlerde örneğin kahve döküldüğünde ya da pakette işletme kaynaklı bir sızıntı olduğunda kuryeden ücret kesintisi yapılabilmektedir. Kurye mesafe sebebiyle siparişi kabul etmediği takdirde sistem onu molaya alabilmekte ve bir daha kabul etmediğinde ise hesabını tamamen askıya alarak kuryeyi çalışamaz hale getirmektedir. Şirket böylelikle kuryeleri çalıştıkları bölge dışı siparişlere gitmeye zorlamakta, kabul edilmediğinde de çalışma haklarını ellerinden almaktadır. Bu şekilde uzak mesafelere gönderilen kuryeler hem benzin harcamakta hem de zamanından harcamaktadır. Burada bir önemli sorun, Yemeksepeti'nin km ücretlerini kuş uçuşu yerine gerçek ölçümler yapılarak ödeyeceğini söylemesine rağmen km ücretlerini kuş uçuşu mesafeye göre ödemeye devam etmesidir. Ters yön vb. nedenlerden yolu çok daha fazla uzayan kuryeler aradaki yakıt farkını kendi ceplerinden ödemektedirler" ifadeleri yer aldı.
'KURYELER HERHANGİ BİR SAAT ÜCRETİ ALAMAMAKTA'
Yemeksepetinen sistemsel hataları düzeltmediği gibi bu hataları kuryelerin sırtına yüklediğinin altı çizilen rapor, şöyle devam etti: "Bunun dışında müşteriler konumlarını yanlış işaretlediklerinde ücretsiz olarak konumlarını güncelleyebilmekte, ancak aradaki fark kuryeye ödenmemektedir. Anketimize katılan kuryelerin yüzde 88'i bu sebeple eksik km ücreti aldığını ifade etmiştir. Yine şirket ilanlarında, kuryeye hangi sürede kaç sipariş yönlendirileceğinden bahsedilmemektedir. Bazı günlerde, uygulama güncellemesi gibi gerekçelerle kuryeye 2-3 saat boyunca herhangi bir paket atanmamakta ve bu şekilde kuryeler mağdur edilmektedirler. Anketimize katılan kuryelerin yüzde 74'ü daha önce sistem güncellemesi vb. nedenlerle kendilerine saatlerce sipariş yönlendirilmediğini ifade etmiştir. Kuryelerin herhangi bir saatlik ücret almadığı, sadece teslim ettikleri paket başına ödeme aldıkları düşünüldüğünde bu durum hiçbir kazanç elde etmeden saatlerce sipariş beklemeleri anlamına gelmektedir.
'KURYELERİ VARDİYADAN ATMAKTADIR'
"Yemeksepeti 2023 senesi boyunca çok sayıda kuryeyi işe almıştır. Bunun sonucunda kuryeler haftalık çalışma saatlerini seçerken uygun çalışacak slot bulamamaktadır. Her ne kadar şirket alım sayılarını açıklamasa ve dolayısıyla yeni işe başlayan kurye sayısı net olarak bilinmese de bu sayının yüksekliğini çalışacak saat bulamamamızdan anlıyoruz. Ayrıca kuryeler gelen siparişi kabul etmesine rağmen 'siparişi kabul etmediniz' gibi uyarılar alarak kendi istekleri dışında molaya da alınabilmektedirler. Ankete katılan kuryelerin yüzde 61'i kendileri herhangi bir işlem yapmadığı halde sistemsel hata ya da uygulama sorunları gibi gerekçelerle vardiyadan çıkarıldığını belirtmiştir. Bu yöntem kişilerin çalışmasını engellemekte, kazançlarına mâni olmaktadır. Benzer şekilde sistem, sipariş yoğunluğunun az olduğu zamanlarda uzun süredir üzerine sipariş atanmayan kuryeleri vardiyadan atmaktadır. Anketimize katılan kuryelerin yüzde 53'ü daha önce bu nedenden ötürü vardiyadan çıkarıldığını belirtmiştir. Sistem, kabul oranı düşük olan kuryeleri otomatik olarak molaya almaktadır. Ancak anketimize katılan kuryelerin yüzde 60'ı siparişleri kabul etmelerine rağmen düşük kabul oranı bahane gösterilerek sistemin kendilerini molaya aldığını ifade etmiştir.
'KURYELER UMURSANMIYOR'
"Diğer yandan teslim alacağımız paket için işletmede kaç dakika bekleyeceğimizden de yine Yemeksepeti reklamlarında bahsedilmemektedir. Buradaki önemli bir sorun siparişin işletmeden önce kuryelerin sistemine düşmesidir. Bu yüzden kuryeler paketi teslim alacakları işletmelerde uzun süre beklemek zorunda kalabilmektedir. Ankete katılan kuryelerin yüzde 47'si sipariş teslim noktasına vardığında 15-20 dakika paketin hazırlanmasını beklediğini belirtirken kuryelerin yüzde 16'sı ise 20 dakikadan daha uzun süre beklediğini ifade etmiştir. Kuryeler ile bir ilgisi olmayan bu bekleme süreleri, ayrıca müşterilerin kuryelere düşük memnuniyet puanları vermesine, böylece kuryelerin performans puanlarının düşmesine sebep olmaktadır. Yemeksepeti, vaat ettiği performansa dayalı bonus ödemelerini de ödemeyebilmektedir. Kuryeler uzun saatler ve yoğun tempoda çalışarak ulaşmaya çalıştıkları bu ek ödemeleri hak ettikleri halde, performans puanları sistemsel olarak düşük gösterilerek bu bonuslar kendilerine ödenmemektedir. Ayrıca şirket, müşterilerin kuryelere verdikleri online bahşişlerden KDV tevkifatı düşerek kuryelere geri ödemekte, yani bahşişlerin vergisini de kuryelere ödettirmektedir. Ayrıca kuryelerin hak ettiği ücretlerden sebepsiz kesintiler de yapılabilmektedir. Ancak ücretleri eksik yattığında ya da hiç yatmadığında kuryeler şirketten herhangi bir muhatap bulamamaktadır. Çözüm için yazdıkları süpervizörler kuryeleri umursamayarak cevap vermeye bile tenezzül etmemektedir.
'HASTALIK YA DA KAZA DURUMUNDA DAHİ BİLDİREMİYORLAR'
"Yemeksepeti'nin Canlı Destek Birimi işletme kaynaklı hatalarda, paket iptallerinden sorgusuz sualsiz kuryeleri sorumlu tutmakta ve kuryeleri 2 saate kadar molaya alıp kayba uğratmaktadır. Kuryelerin yoğun şikayetine rağmen Canlı Destek Birimi'nden kaynaklı sorunlar devam etmektedir. Sadece ödemelerle ilgili problemlerde değil, herhangi başka bir ihtiyaç halinde de süpervizörlere ya da Yemeksepeti yetkililerine ulaşamamak kuryelerin önemli bir sorunudur. Ankete katılan kuryelerin yüzde 79'u ihtiyaç anında süpervizöre ya da yetkili herhangi bir kişiye ulaşamadığını belirtmiştir. Hesapları yanlışlıkla ya da haksız yere askıya alındığında herhangi bir muhatap bulamamaktadırlar. Ayrıca kuryeler üzerlerinde sipariş olmadığı zaman hiçbir şekilde müşteri hizmetlerine bağlanamamakta, sorunlarına çözüm bulamamaktadırlar. Hastalık ya da kaza durumunda dahi durumlarını bildirememektedirler.
"Yemeksepetinde 8-12 saat çalışan bir kuryenin 30 dakika, 12 saat ve üzeri çalışan bir kuryenin ise 90 dakika mola hakkı vardır. Ancak kuryelerin bu mola haklarını kullanmaları dahi performans puanlarını düşürmektedir. Yemeksepeti'nde kuryeler performans puanına göre önce en yüksek puanlılar olmak üzere haftalık çalışma saatlerini seçmektedir. Performans puanı düşük olan kurye, haftalık çalışma saatlerini seçmede alt sıralarda kalarak istediği çalışma saatlerini ve istediği uzunlukta çalışma süresini seçememektedir. Yani kuryenin temel hakkı olan mola hakkını kullanması dahi onun bir sonraki hafta çalışabilmesini etkilemektedir. Yemeksepeti; cuma, cumartesi ve pazar günleri toplamda 35 buçuk saat çalışan kuryeye bin lira bonus ödemesi gibi kampanyalarla kuryeleri molasız uzun saatler çalışmaya zorlamakta, aksi
takdirde performans puanını düşürerek çalışma hakkını dahi elinden almaktadır.
'YAĞMURLU HAVALARDA KURYELERİN MOLA HAKLARI ENGELLENİYOR'
"Yemeksepeti rüzgarlı, fırtınalı, olumsuz hava koşullarında hem kuryelere hem de müşterilere yönelik kampanyalarını arttırmaktadır. Şirket, sürüş güvenliğinin azaldığı bu koşullarda karını arttırmak adına kuryelerin hayatlarını hiçe saymaktadır. Özellikle yağmurlu havalarda sipariş yoğunluğunu bahane ederek sistemde kuryelerin mola kullanma talep butonunu da kaldırmakta, kuryeler acil ihtiyaç duyduklarında dahi mola haklarını kullanamamaktadır. Kuryelerin mola hakları ellerinden alınmaktadır. Ankete katılan kuryelerin yüzde 65'i olumsuz hava koşullarında mola almak istediğinde mola alamadığını belirtmiştir. Ayrıca şirket kuryelerine hava muhalefetinin olduğu durumlarda kısıtlanmış alan uygulamasını devreye sokarak götürülecek siparişlerin mesafesinin 2 km'yi geçmeyeceği söylemiştir. Ancak bunu uygulamayarak kuryeyi çok uzun ve tehlikeli rotalara gitmeye mecbur bırakmaktadır. Kuryelerin yüzde 92'si hava muhalefetinin yaşandığı durumlarda 'Kısıtlanmış Alan' aktif olması gerekirken 2 km üzeri mesafedeki bir siparişe gittiğini bildirmiştir.
'KESİLEN CEZALAR KURYELERE ÖDETTİRİLİYOR'
"Yine gasp, hırsızlık, yaralanma gibi riskler barındıran tehlikeli bölgelere sipariş ataması yapılabilmektedir. Kuryeler siparişi kabul etmek istemediğinde ise zorunlu molaya alınabilmekte ya da hesapları askıya alınmakla tehdit edilebilmektedir. Kuryeler can güvenliklerinin olmadığı koşullarda dahi siparişi iptal edememektedir. Kuryelerin yüzde 71'i siparişte güvenlik problemi yaşamasına rağmen müşteri temsilcisinin kendisine siparişi götürmesi konusunda ısrar ettiğini ifade etmiştir. Kuryelerin yüzde 35'i ise müşteriler tarafından şiddet ve tacize maruz kaldığını bildirmiştir. Yemeksepeti ayrıca kuryeleri motosiklet ile girişin yasak olduğu levhalarla belirtilmiş, zabıta ve polisin yoğun olduğu bölgelere gönderebilmektedir. İtiraz eden kuryelere motoru park edip yürüyerek gitmesi söylenmekte veya kuryeler yine molaya alınma ya da hesabın askıya alınması ile tehdit edilebilmektedirler. Bu noktalarda kuryelere trafik cezaları kesilebilmekte ve bu cezaları da kuryelerin kendilerinin ödemesi gerekmektedir.
'KAZA GEÇİRDİĞİ HALDE KURYELER ÇALIŞTIRILIYOR'
"Yemeksepeti kuryenin güvenliğini hiçe saymakta, ne pahasına olursa olsun siparişin ulaşmasını ve müşteri memnuniyetini esas almaktadır. Kuryeler kaza yaptığında dahi onları hemen molaya almamakta, o esnada üzerlerine atanan paket olursa paket kabul oranlarını düşürerek yine performans puanlarını kırmaktadır. Kuryelerin yüzde 39'u kaza geçirdiğini bildirdiği halde kendisine siparişi işletmeye geri götürmesi gerektiğinin söylendiğini ifade etmiştir. Yine kuryelerin yüzde 55'i kaza geçirdiğini bildirdiği halde üzerine yeni sipariş atandığını belirtmiştir. Şirketin kuryelere hiçbir koruyucu ekipman tedarik etmediğini, gerekli ekipmanları ise fahiş fiyatlarla kuryelere sattığını da belirtmek gerekir. Üstelik bu ekipmanlar güvenli sürüş için yeterli kalitede de değildir. Yemeksepeti kazalar hususunda hiçbir sorumluluk almamakta, kaza yapıp iş göremez duruma gelen kuryesine belirli bir ödenek ayırmak bir yana bir geçmiş olsun demeyi bile çok görmektedir. Diğer yandan, tüm bu sorunları basında ya da sosyal medyada dile getiren kuryelerin hesaplarını anında askıya almakta ve iş akdine son vermektedir.
'EN ÇOK KURYE KAZASININ YAŞANDIĞI İLİ NEDEN ÖĞRENEMİYORUZ'
"Yemeksepeti'nin 81 ilde 90 binden fazla iş ortağı işletmesi ve 30 milyondan fazla kullanıcısı olan bir firmadır. 2022'de 1 milyar siparişi geçtiğini açıklayan firmanın 2023'te de henüz açıklanmasa da 1 milyar siparişi aştığı düşünülüyor. Türkiye'nin en büyük 100 internet sitesi arasında 2022'de 8. sırada yer alan Yemeksepeti bu sene 5. sıraya yükseldi. Peki bu şaşalı istatistiklerden bizim payımıza neden yukarıda özetini sunduğumuz sorunlar düşüyor? 'Aklındaysa kapında' reklamlarını on milyonlarca insan izlerken ölüm haberlerimiz neden görünmez oluyor? Bir yıl içerisinde Yemeksepeti'nden verilen siparişlere dair her türlü istatistik paylaşılırken, hangi yemek, hangi tatlı vb kaç kez yapılmış açıklanırken o siparişleri teslim ederken geçirdiğimiz kazaların haber değeri yok mu? '2023 yılında Türkiye genelinde en popüler yemek, tavuk döner dürüm' olduğunu açıklanırken en çok kurye kazasının yaşandığı ili neden öğrenemiyoruz? Vatandaşlar '2023'te en yoğun sipariş saatleri, akşamüstü 17.00 ile 20.00 arası' olduğu bilgisini öğrenebiliyor da tüm masraf ve giderler çıktıktan sonra aç kalmayacak bir ücret kazanabilmek için bir Yemeksepeti kuryesinin günde kaç saat çalışmak zorunda kaldığı bilgisini neden hiçbir yerde göremiyor? 1 milyar siparişe ulaşınca açıklama yapan şirket CEO'su Mert Baki o 1 milyar siparişi ulaştırırken kaza yapan arkadaşlarımızın üzerine sipariş atanması ya da sipariş teslim etmeye uygun olmayan kötü hava koşullarında çalışmaya zorlanmamız hakkında neden bir açıklama yapmıyor?
'ÇALIŞIRKEN ÖLMEK İSTEMİYORUZ'
"Bizler Yemeksepeti moto kuryeleri olarak insanca çalışma koşullarında, işçi sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin sıkı sıkıya uygulandığı bir ortamda emeğimizin karşılığı olan ücreti almak istiyoruz. Bu raporda ifade ettiğimiz ve muhatap bulabildiğimizde daha fazlasını dile getirebileceğimiz sorunlarımızın çözülmesini istiyoruz. Yemeksepeti'nde çalışırken hayatını kaybeden meslektaşlarımızın ailelerinin, sevenlerinin ve moto kurye camiasının başı sağ olsun. Yeter artık çalışırken ölmek istemiyoruz!"