İHD: Sokak yasak, konuşmak yasak, siyaset yasak

İHD'nin 2024 İnsan Hakları İhlalleri Raporu, eylem yasaklarından gözaltılara, yaşam hakkı ihlallerinden ifade özgürlüğü kısıtlamalarına kadar geniş bir alanda ağır hak ihlallerini ortaya koydu.

İnsan Hakları Derneği (İHD) Dokümantasyon Merkezi, 2024 yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporunu yayımlandı. Rapora göre; Türkiye genelinde 24 ilde toplam 458 gün boyunca her türlü eylem ve etkinlik yasaklanırken toplantı ve gösterilere yönelik polis saldırılarında en az bin 811 kişi gözaltına alındı. Yine raporda, sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek en az 127 kişinin tutuklandığı, 2 belediye başkanının tutuklanıp, 8 belediyeye de kayyum atandığı bilgisine yer verildi.

'6 BİN 94 KİŞİNİN YAŞAM HAKKI İHLAL EDİLDİ'
İHD'nin basına yansıyan ve resmi açıklamalara dayanarak hazırladığı rapora göre; 2024 yılında en az 6 bin 94 kişi yaşam hakkı ihlalleri sonucu hayatını kaybederken, yaşam hakkı ihlallerinde başı askeri operasyonlar ve silahlı çatışmalar çekti. Raporda, geçtiğimiz yıl, silahlı çatışmalar ile Türkiye içinde ve Güney Kürdistan'da süren operasyonlarda 10'u sivil, 38'i asker, 1'i korucu, bin 530'u gerilla en az 3 bin 262 kişinin yaşamını yitirdiği bilgisine yer verildi.

POLİS 2024 YILINDA 12 KİŞİYİ KATLETTİ
Polis katliamlarına da işaret edilen raporda, 9 kişinin polis tarafından katledildiği, 10 kişinin yaralandığı belirtildi. Polisin "dur ihtarına" uymadığı gerekçesiyle ateş açması sonucu 3 kişinin hayatını kaybettiği, 5 kişinin ise yaralandığı bilgisi yer aldı.

'GÖZALTINDA 3, HAPİSHANELERDE 27 ÖLÜM'
Raporda, 2024 yılında birii Geri Gönderme Merkezinde işkence sonucu Suriyeli mülteci, biri polis aracından atladığı iddia edilen G.A. olmak üzere en az 3 kişinin gözaltında yaşamını yitirdiği kaydedildi. Yaşamını yitirenlerden Serhat Kahyaoğlu'nun işkence yapılarak gözaltına alındığı, yapılan otopside de fiziksel şiddet izlerinin tespit edildiği belirtildi. Raporda ayrıca 2024 yılında en az 27 kişinin hapishanelerde ya da hastalıkları nedeniyle tahliye edilmelerinin hemen ardından yaşamını yitirdiği ifade edildi.

'İHMALLER ÖLÜM GETİRDİ'
Raporda, resmi hata ve ihmal nedeniyle en az 64 olayda 12'si çocuk, 128 kişinin yaşamını yitirdiği, 266 kişinin ise yaralandığı belirtildi. Yaşanan ölümlerin en az 20'sinin sel, deprem nedeniyle olduğu, en az 22'sinin ise yangın, doğal gaz ve karbonmonoksit sızıntısı, ısınmaya çalışırken çıkan yangın vb. nedenlerle meydana geldiği raporda yer aldı. Raporda, asker, polis veya resmi kullanıma mahsus araçların çarpması sonucu en az 7 kişinin hayatını kaybettiği, 9 kişinin ise asker ya da polis tarafından silahla katledildiği belirtildi. Ayrıca, yaz aylarında serinlemek için girdikleri suda 7'si çocuk, en az 9 kişinin hayatını kaybettiği, Diyarbakır, Şırnak ve Hakkari'de mayın ve sahipsiz patlayıcıların patlaması sonucu 1'i çocuk 3 kişinin yaşamını yitirdiği, 1'i çocuk 4 kişinin yaralandığı bilgisi yer aldı.

'IRKÇI VE FOBİK SALDIRGANLIK DEVAM ETTİ'
Rapora göre, 2024 yılında basına yansıyan 106 ırkçı/ayrımcı/fobik ve nefret içerikli saldırıda en az 14 kişi hayatını kaybetti, en az 40 kişi yaralandı. Tespit edilen 65 ırkçı saldırıdan, mültecileri ve başka ülke vatandaşlarını hedef alan 35'inde 2'si çocuk 9 mülteci ve 2'si başka ülke vatandaşı olmak üzere toplamda en az 11 kişi hayatını kaybetti. Irkçı saldırılar nedeniyle 3 bine yakın mültecinin Kayseri'yi terk ettiği belirtilen raporda, LGBTİ+'ları hedef alan homofobik/transfobik 23 saldırıda en az 4 kişinin yaşamını yitirdiği, 7 kişinin ise yaralandığı belirtildi.

'ÇOCUKLAR SÖMÜRÜNÜN, KADINLAR ERKEK ŞİDDETİNİN HEDEFİ
OLDU'
Rapora göre, 2024 yılında 71'i iş cinayetlerinde olmak üzere, en az 103 çocuk yaşam hakkının ihlali sonucu hayatını kaybetti. 378 kadının erkek şiddeti nedeniyle yaşamını yitirdiği belirtilen raporda, 315 kadının ölümü ise şüpheli olarak kaydedildiği ifade edildi. Raporda, 2024 yılında iş cinayetlerinde günde en az 5 işçinin hayatını kaybettiği ifade edildi.

'İŞKENCELER, GÖZALTILAR, TUTUKLAMALAR'
Raporda, İHD Dokümantasyon Birimi'nin 2024 yılına ilişkin tespitlerinde, polisin müdahale ettiği en az 191 eylemde 27'si çocuk, 46'sı gazeteci toplam 2 bin 651 kişinin işkence ve kötü muameleye maruz bırakılarak gözaltına alındığı belirtildi; resmi gözaltı merkezlerinde 14'ü çocuk, 15'i gazeteci ve 101'i mülteci olmak üzere en az 501 kişinin işkence gördüğü aktarıldı. Raporda ayrıca en az 4 bin 911 kişinin keyfi biçimde gözaltına alındığı, 611 kişinin keyfi şekilde tutuklandığı, Hakkari Belediye Eşbaşkanı Mehmet Sıddık Akış ile Esenyurt Belediye Başkanı Prof. Dr. Ahmet Özer'in tutuklanmasının da keyfi olduğu vurgulandı. Yine raporda, düşünce, ifade, basın, örgütlenme ve barışçıl gösteri özgürlüğünü kullanan yüzlerce kişi hakkında 260 soruşturma başlatıldığı, 355 dava açıldığı, 519 davanın sürdüğü; yıl boyunca polisin en az 313 eyleme saldırdığı ve bu saldırılarda çoğu işkence ve kötü muameleye maruz bırakılan en az bin 811 kişinin gözaltına alındığı, 40 kişinin yaralandığı vurgulandı.

YASAKLAR VE CEZALAR
Raporda, en az 24 konser, belgesel gösterimi, festival, sergi vb. kültürel etkinliğin yasaklandığı, en az 40 etkinliğin engellendiği, en az 5 yayın ve 10 kitap hakkında toplatma, yasaklama kararı verildiği, 1 gazete binasına baskın düzenlendiği belirtildi. Açık Radyo da dahil 7 TV ve radyonun lisansının iptal edildiği belirtilen raporda, muhalif TV kanallarına RTÜK'ün ceza yağdırdığı hatırlatıldı. Yine raporda, düğünlerde, sokakta Kürtçe şarkı eşliğinde halay çekenlere açılan soruşturmalar sonucunda aralarında müzisyenlerin de olduğu 48 kişinin "örgüt propagandası yapma" gerekçesiyle gözaltına alındığı, 30'unun tutuklandığı ifade edildi. Raporda ayrıca, en az 3 dernek hakkında kapatma davası açıldığı, bir derneğe de kayyum atandığı belirtildi.

'HAPİSHANELERDE HAK İHLALİ, SİYASETE KISKAÇ'
Raporda, Türkiye hapishanelerinde halen 335'i ağır hasta olmak üzere toplam bin 412 hasta tutsak bulunduğu, 2024 yılında hapishanelerde en az 3 bin 261 haberleşme hakkı ihlali yaşandığı ve 476 keyfi disiplin cezası uygulandığı, 855 tutsağın ailelerinden uzak hapishanelere sürgün sevk edildiği belirtildi. Raporda ayrıca, TİP Hatay Milletvekili Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesinin Anayasa Mahkemesi tarafından "yok hükmünde" sayılmasına rağmen halen hapishanede bulunduğuna dikkat çekildi.

Raporda, biri büyükşehir, 4'ü il belediyesi olmak üzere 8 belediyeye kayyum darbesi yapıldığı, 2 belediye başkanının tutuklandığı ve HDP'nin eski Eş Genel Başkanları Figen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş'ın da aralarında bulunduğu çok sayıda siyasetçinin yargılandığı Kobanê davasında siyasetçilerin ağır hapis cezalarına çarptırıldığı vurgulandı.